Γενικά,  Ἐκδηλώσεις,  Μπορεῖ νὰ μᾶς Ἐνδιαφέρει...,  Νὰ ἀνεβοῦμε λίγο ψηλότερα,  Ραδιοφωνικὸς Σταθμός

 Το διαχρονικό μήνυμα της παλιγγενεσίας

Λαυρεντίου Γ. Δελλασούδα 

Ομοτίμου Καθηγητού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

 Ομιλία κατά τον εορτασμό τής Εθνικής Επετείου τής 25ης Μαρτίου 1821  [«ΕΠΑΛΞΕΙΣ» 23.3.24]

Αγαπητέ εμπνευστή, αρχιτέκτονα και λειτουργέ των ΕΠΑΛΞΕΩΝ Βασίλη Τσούπρα, θέλω να σ΄ ευχαριστήσω από καρδιάς, διότι η ανάθεση της εκφώνησης του επετειακού λόγου για τον σημερινό εορτασμό από το βήμα των ιστορικών ΕΠΑΛΞΕΩΝ  αποτελεί εξαιρετική τιμή προς το πρόσωπό μου.  

Αγαπητή συλλειτουργέ  των ΕΠΑΛΞΕΩΝ  κυρία Σοφία Μπεκρή, αγαπητές και αγαπητοί συντρέχοντες στον στίβο των ΄΄ΕΠΑΛΞΕΩΝ’’  σας ευχαριστώ θερμώς για την  όλη μεθόδευση, ώστε να είμαι κοντά σας μόνο δια του λόγου, αφού για λόγους υγείας η φυσική παρουσία δεν είναι εφικτή, όμως θα ομιλήσω ως εάν να είμαι μαζί σας.

Αξιότιμες κυρίες και αξιότιμοι κύριοι πάσης αρχής και εξουσίας και παντός θεσμού, αγαπητοί ακροατές, η ομιλία μας περιλαμβάνει  εκτός από την  Εισαγωγή και τον Επίλογο τις εξής 3 ενότητες:

  1. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΟΡΤΩΝ
  2. ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΘΑ ΠΡΟΕΛΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
  3. 200 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ  

Όπως γνωρίζουμε όλοι οι παρευρισκόμενοι εδώ απόψε και όχι μόνο  κατά τον  μεθαυριανό εορτασμό τής εθνικής επετείου τής 25ης Μαρτίου 1821, εορτάζουμε και τον Ευαγγελισμό τής Θεοτόκου. Δηλαδή  στην ήδη από τον 6ο αι. καθιερωμένη ημέρα  εορτασμού τής  Θεομητορικής εορτής τού Ευαγγελισμού τής Θεοτόκου, προστίθεται   ̶ 13 αιώνες  αργότερα ̶  και ο εορτασμός  της έναρξης του αγώνα υπέρ ανεξαρτησίας τού Ελληνικού Έθνους, έχοντας προφανώς ως κριτήριο την συγγένεια των αξιακών μηνυμάτων και συμβολισμών των δύο εορτών. 

Συγκεκριμένα, η εγκύκλιος κοινοποίησης τού σχετικού διατάγματος και των οδηγιών συνεορτασμού δημοσιεύθηκε στις 19 Μαρτίου  1838 στην εφημερίδα ΦΗΜΗ, εν όψει του πρώτου πανηγυρικού εορτασμού, ο οποίος πραγματοποιήθηκε την 25η Μαρτίου τού ιδίου έτους  στον τότε καθεδρικό Ι.Ν. της Αγίας Ειρήνης στην Αιόλου. 

Με βάση, λοιπόν τα αξιακά μηνύματα και τους συμβολισμούς που ως ηλεκτρικά φορτία διατρέχουν τους δύο αυτούς πυλώνες, τον θρησκευτικό και τον εθνικό,  θα επιχειρήσουμε την σύζευξη των φορτίων  τους, από την οποία και  θα προκύψει  ερμηνευτικά το διαχρονικό μήνυμα της παλιγγενεσίας. Όμως η σύζευξη αυτή  για να μπορεί να γίνει αποδεκτή και να είναι ισχυρή οφείλει να εκφράζει  όχι μόνο  το μήνυμα το οποίο εκπέμπει  ο συνεορτασμός,  αλλά και να  ερμηνεύει την ανάγκη διαρκούς  και έμπρακτης ισχύος  του. 

  1. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΟΡΤΩΝ

Πρώτον, λοιπόν  εορτάζουμε τον ευαγγελισμό τής Παρθένου Μαρίας, της  κατά την Θεία Οικονομία  Παναγίας Θεοτόκου. Δηλαδή εορτάζουμε  το μήνυμα της έναρξης της προς σωτηρία τού ανθρώπου πορείας, η οποία τον απελευθερώνει από τα δεσμά  τής αμαρτίας. Πρόκειται για  γεγονός, το οποίο επιτελέστηκε  όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου. Η έργω πορεία προς σωτηρία αρχίζει με τον Ευαγγελισμό, συνεχίζεται  με το κήρυγμα του λόγου τού Θεού από τον Υιό τού Θεού περί ισότητας και αγάπης  μέχρι θυσίας και ολοκληρώνεται με την εν τέλει δια παντός σωτηρία τού ανθρώπου από την δουλεία τής αμαρτίας. 

Ο καθηγητής Φίλιας μιλώντας για  τη  σημασία τού εορτασμού  τού Ευαγγελισμού τής Θεοτόκου παραθέτει μεταξύ άλλων και τα εξής: 

Ο Αναστάσιος Αντιοχείας αναφέρεται στην διά τού Ευαγγελισμού “αναγέννηση των πάντων” και στην υπό του Δημιουργού Θεού παροχή “τάξεως” στη διασαλευμένη από την αμαρτία δημιουργία, ο δε Καβάσιλας τονίζει ότι το γεγονός τού Ευαγγελισμού αποτελεί την επαναφορά τής ενότητας “σε ένα σχήμα”, δηλαδή στην προπτωτική κατάσταση. Πρόκειται, κατ’ ουσίαν, περί μιας παράλληλης με την αρχική  δημιουργίας, περί εορτής “συνδρόμου με τη δημιουργία”.] 

 Βέβαια  η σωτηρία  αυτή δεν επέρχεται  αυτόματα αλλά μετά την  κατάθεση υψηλού τιμήματος, δηλαδή με την  σταυρική θυσία τού Ενός, τού Θεανθρώπου, υπέρ όλων των ανθρώπων. Αυτή ακριβώς την σωτηρία μπορεί να οικειοποιείται  έκτοτε κάθε άνθρωπος, υπό τον απαράβατο όρο ότι θα  ακολουθεί ελεύθερα τον σύμφωνα με τη διδασκαλία τού Θεανθρώπου δύσκολο δρόμο προς το κατ΄ εικόνα και καθ΄ ομοίωση. Παρ΄ όλα αυτά,  η αδυναμία τού ανθρώπου για αναμάρτητο βίο και κατά συνέπεια η εκ νέου πτώση του δεν του διακόπτει οριστικώς και αμετακλήτως την προς αγιασμό πορεία, διότι έχει την δυνατότητα να μετανοήσει υπό τον όρο, βέβαια, ότι η μετάνοια αυτή δεν θα αποτελεί απλή μεταμέλεια, αλλά θα αποκαθιστά οριστικώς την διασαλευθείσα τάξη τόσο σε ατομικό όσο και σε υπερατομικό επίπεδο.

Δεύτερον, κατά την ίδια ημέρα εορτάζουμε και έναν  νέο για το χριστιανικό Έθνος Ευαγγελισμό. Το μήνυμα του 1821 για την επίσημη  έναρξη της επαναστατικής  πορείας τού ανθρώπου προς απελευθέρωση  από την δουλεία άλλου ανθρώπου επί τω τέλει τής παλιγγενεσίας. Δηλαδή εορτάζουμε ή ακριβέστερα πανηγυρίζουμε, αφενός μεν, για  κάτι το οποίο επετεύχθη με μακροχρόνιο αγώνα, περιελάμβανε την υπομονή  και είχε ως τίμημα τη ζωή και το αίμα των θυσιασθέντων και αγωνισθέντων υπόδουλων Ελλήνων,  προκειμένου να ωφεληθούν όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες όχι μόνο συγχρονικά αλλά διαχρονικά και, αφετέρου, για κάτι που προοδευτικά οδήγησε στην αναγέννηση ή αν θέλετε στην  εθνική ανασυγκρότηση με τα χαρακτηριστικά τού ελεύθερου κράτους και με ό,τι προσδιορίζει το ιστορικό παρελθόν και η γλώσσα των Ελλήνων και με μία λέξη η ταυτότητά τους.

Διότι η κήρυξη της εθνεγερσίας ευαγγελίζεται την ελευθερία μας από την μακραίωνη δουλεία που καταργούσε την ανθρώπινη υπόσταση και τα δικαιώματά της.  Την ελευθερία, την οποία ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός χαιρέτισε τον Μάιο του 1823 με το ποίημά του  «Ύμνος εις την Ελευθερία» που αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές.

Ειδικότερα η Επανάσταση του 1821 προσδιορίζεται –ως προς την αιτία, το αποτέλεσμα και  τους συντελεστικούς παράγοντες– από ένα πλήθος χαρακτηριστικών. 

Απαριθμώ μερικά ενδεικτικά παραδείγματα από αυτά που ανέφερα σε αντίστοιχη προ εξαετίας ομιλία μου έχοντας ως πηγή τα βιβλία που χρησιμοποιούσαν τότε τα παιδιά μας στο Σχολείο  [βιβλίο Στ’ Τάξης  Δημοτικού] και ελπίζω να εξακολουθούν να τα χρησιμοποιούν και σήμερα τουλάχιστον για ό,τι αναφέρεται στην Επανάσταση του 21.. 

α) «Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, το 1453, σήμανε την υποδούλωση του ελληνικού κόσμου σε ξένους κυρίαρχους για περισσότερους από τέσσερις αιώνες. Μέσα σε δύσκολες συνθήκες, το ελληνικό έθνος στηρίχθηκε κυρίως στην ορθόδοξη πίστη και την ελληνική γλώσσα. Διατήρησε, έτσι, την ιδιαιτερότητά του και διεκδίκησε την ελευθερία του με τη Μεγάλη Επανάσταση του 1821» [σ. 26].

β) «Τα πιο σκληρά όμως μέτρα που αντιμετώπισαν οι Χριστιανοί […] ήταν οι σφαγές και οι αιχμαλωσίες, οι εξισλαμισμοί, το παιδομάζωμα καθώς και η εγκατάσταση τουρκικών και άλλων φύλων σε εύφορα εδάφη, με συνέπεια την αναγκαστική μετακίνηση ελληνικών πληθυσμών στο εξωτερικό ή σε απομονωμένα και ορεινά μέρη στο εσωτερικό» [σ. 33].

γ) Πέραν από τους επώνυμους και ανώνυμους ήρωες και πρωταγωνιστές τού προς απελευθέρωση ένοπλου αγώνα, υπήρξαν και αυτοί που με αποφασιστικό τρόπο  συνέβαλαν  στην πνευματική σωτηρία, στον  προοδευτικό  διαφωτισμό των Ελλήνων,  στην μη απώλεια της γλώσσας μας και της  εθνικής και θρησκευτικής μας συνείδησης καθ΄ όλη την προηγηθείσα τής Επανάστασης περίοδο.

Αυτοί ήσαν οι Δάσκαλοι του Γένους, δηλαδή «οι μορφωμένοι Έλληνες που κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας συνέβαλαν, με την προφορική διδασκαλία τους ή με τα κείμενά τους, στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας.  Αρκετοί […] ήταν ή έγιναν αργότερα κληρικοί […] δίδασκαν σε ναούς, σε σχολεία και σε δημόσιους χώρους» [σ.52 ̶ 53]. 

«Ανάμεσα στους δασκάλους τού Γένους ξεχωρίζουν για τη δράση τους ο λόγιος επαναστάτης Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής, ένας Έλληνας φιλόλογος φημισμένος ακόμη και στην Ευρώπη» [σ. 59].

«Ξεχωριστή προσωπικότητα αποτελεί ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος συνδύαζε το πνεύμα τού Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της παιδείας με τη θρησκευτική πίστη και την εθνική συνείδηση. Ήταν λόγιος μοναχός τού Αγίου Όρους, ιεροκήρυκας και μάρτυρας. Το κήρυγμά του έβρισκε μεγάλη απήχηση στον υπόδουλο ελληνικό πληθυσμό της υπαίθρου, όπου περιόδευσε για να αναχαιτίσει τους εξισλαμισμούς, ιδρύοντας σχολεία» [σ.53].

δ) Η Εθνεγερσία τού 1821 δεν επέρχεται γιατί ξαφνικά κατάλαβαν οι Έλληνες  ότι πρέπει να επαναστατήσουν, αλλά αντιθέτως  «Στη διάρκεια των τεσσάρων αιώνων της Τουρκοκρατίας έγιναν πολλές εξεγέρσεις των υπόδουλων Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών» [σ.62]. 

ε) Η Επανάσταση του 1821 «είναι γεμάτη από στιγμές ηρωισμού και αυτοθυσίας. Κατά τη διάρκειά της αναδείχθηκαν σπουδαίοι ήρωες της ελληνικής Ιστορίας» [σ.146).

ς) Στα χαρακτηριστικά τού αγώνα για την απελευθέρωση και την παλιγγενεσία  περιλαμβάνονται    ̶  σύμφωνα πάντα με το προαναφερθέν διδακτικό εγχειρίδιο ̶    και τα στοιχεία της πολιτικής οργάνωσης του αγώνα μεταξύ των οποίων και τα εξής:

i. Οι  τοπικοί  οργανισμοί,  οι εθνοσυνελεύσεις  και «Το πρώτο Σύνταγμα της Επανάστασης, περισσότερο γνωστό ως «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος», το οποίο αρχίζει ως εξής: «Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγίας καὶ Ἀδιαιρέτου Τριάδος, Τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος, τὸ ὑπὸ τὴν φρικώδη ὀθωμανικὴν δυναστείαν, μὴ δυνάμενον νὰ φέρῃ τὸν βαρύτατον καὶ ἀπαραδειγμάτιστον ζυγὸν τῆς τυραννίας, καὶ ἀποσεῖσαν αὐτὸν μὲ μεγάλας θυσίας, κηρύττει σήμερον διὰ τῶν νομίμων παραστατῶν του, εἰς Ἐθνικὴν συνηγμένων Συνέλευσιν, ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, τὴν Πολιτικὴν αὑτοῦ Ὕπαρξιν καὶ Ἀνεξαρτησίαν. Ἐν  Ἐπιδαύρῳ τὴν α´ Ἰανουαρίου ἔτει ,αωκβ´ καὶ Α´ τῆς Ἀνεξαρτησίας» [σ. 134]. 

ii. Η  εκλογή και η δολοφονία τού πρώτου κυβερνήτη  τής  Ελλάδος Ιω. Καποδίστρια [σ.138 ̶ 139] .

iii. Τα μέχρι την υπογραφή τού πρωτοκόλλου τού Λονδίνου το 1830 «με το οποίο η Ελλάδα αποκτούσε την ανεξαρτησία της» [σ. 142]. 

  1. ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΘΑ ΠΡΟΕΛΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

 Αξιότιμες κυρίες και αξιότιμοι κύριοι, θα αναφερθώ σε μια σειρά στοιχείων   ̶ όσα βέβαια επιτρέπει μια ολιγόλεπτη ομιλία ̶  για την αιτιολόγηση ή την στήριξη της άποψης αυτής.

α) Η επανάσταση του 1821 είναι γεμάτη από στιγμές ηρωισμού και αυτοθυσίες κατά τη διάρκεια της αναδείχθηκαν σπουδαίοι ήρωες της ελληνικής ιστορίας.

β)Τα ιδανικά και τα ιδεώδη, τα οποία ενέπνεαν τον κάθε ήρωα και τον κάθε αγωνιστή στην προς την θυσία πορεία και γενικά σε οποιαδήποτε ατομική ή συμμετοχική ενέργεια, είχαν ως αφετηρία την αγάπη για την Ελλάδα.  Διότι δεν ικανοποιούσαν καμία προσωπική/ατομική προσδοκία αλλά το υπερατομικό σήμερα και αύριο της βιολογικής και πνευματικής υπόστασης του Έθνους.

γ) Η επιλογή αυτή δεν αφορούσε σε φύλο, σε επίπεδο οικονομικό ή κοινωνικό, σε ορισμένες ομάδες, σε οργανωμένο και έμπειρο στρατό με στόχο την υποδούλωση, εκμετάλλευση και εξαθλίωση άλλου λαού.

δ) Παρά το γεγονός ότι η όλη συγκυρία και οι ποικίλες προκλήσεις  ̶ για διαφορετικές έως και αντίθετες ενέργειες από αυτές των ηρώων, των αγωνιστών και των συναγωνιστών ̶  έρχονταν στην καθημερινότητα για να κάμψουν τους Έλληνες συνολικά, αυτό δεν επετεύχθη.

ε) Διότι όλοι όσοι προαναφέραμε εργάζονταν με φως που έπαιρναν από μία πηγή, η οποία στην προμετωπίδα της δήλωνε την ταυτότητά της με τον ευρύ τίτλο: Αγώνας και Θυσία για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και υπότιτλο: με Ελληνικό Πολιτισμό και Χριστιανική Θρησκεία.

ς) Κατ΄ ακολουθία των ανωτέρω η οφειλή των ωφελούμενων από τα αποτελέσματα της θυσίας που προαναφέραμε, μπορεί άραγε να εξοφλείται ή να αποδίδεται με μία ημερήσια κατ’ έτος επετειακή εκδήλωση ή  μήπως θα πρέπει να προκύπτει μέσα από έμπρακτες αποδοχές όπως οι ακόλουθες, ώστε καθένας από εμάς να έχει συνεχώς κατά νουν και να αναγνωρίζει ότι:

    i. H θυσία αποτελεί προσφορά, η οποία συνίσταται στο κληροδότημα που άφησαν στο έθνος όσοι Έλληνες θυσιάστηκαν, προκειμένου το κληροδότημα αυτό μετά το τέλος τού αγώνα να χρησιμοποιείται ανεμποδίστως από τους διασωθέντες, από τα παιδιά τους και από τις επόμενες γενιές. Δηλαδή να χρησιμεύει ως παρακαταθήκη αξιών για το εκάστοτε σήμερα και ως καταπίστευμα για το εκάστοτε αύριο.

    ii. Όσα προαναφέρθηκαν μπορούν να έχουν διαρκή ισχύ υπό έναν απαράβατο όρο, η μη τήρηση του οποίου τα καθιστά αυτομάτως και συνολικά άκυρα. Διότι  στη Βίβλο τής Δωρεάς, η οποία είναι υπογεγραμμένη όχι με μελάνι αλλά με αίμα των θυσιασθέντων και η οποία, ευτυχώς, φυλάσσεται στο υποθηκοφυλακείο τής εθνικής μας Ιστορίας υπάρχει ο εξής δεσμευτικός ̶ ανελαστικός όρος: «Μή δώτε τό άγιον τοις κυσί μηδέ βάλητε τους μαργαρίτας υμών έμπροσθεν των χοίρων, μήποτε καταπατήσωσιν αυτούς έν τοις ποσίν αυτών καί στραφέντες ρήξωσιν ύμάς.» (Ματθ. ζ’ 6).

     iii. Επειδή άγια για τους Έλληνες αποτελούν και τα όσα ευαγγελίζονται οι δύο εορτασμοί και συγκροτεί ο συνεορτασμός, ο οποίος και προσδιορίζει την ταυτότητά τους, εάν δώσουμε τα άγια της πίστεως στους σκύλους και βάλουμε εμπρός στους χοίρους τα πολύτιμα μαργαριτάρια τότε, αφενός μεν, αποποιούμεθα την κληρονομιά των θυσιασθέντων αγωνιστών προσβάλλοντάς τους κατά τρόπο ανήκεστο και, αφετέρου, επαναλαμβάνουμε τα όσα οδηγούν σε κάθε μορφής δουλείες.

    iv. Η αξία τού δεσμευτικού όρου που προαναφέραμε είναι δισδιάστατη, διότι μας δίνει την δυνατότητα, αφενός μεν, να μπορούμε να ζούμε ελευθέρως χαίροντες για τις πνευματικές αξίες, αλλά κυρίως για τα υλικά αγαθά που μας επιτρέπουν οι αξίες αυτές να απολαμβάνουμε, και, αφετέρου, να συμπεριφερόμαστε τιμίως εκπληρώνοντας και εμείς με την σειρά μας τις υποχρεώσεις μας. Δηλαδή, να παραδίδουμε στο εκάστοτε αύριο  ̶ ως οφείλουμε ̶  την παρακαταθήκη ακεραία και μάλιστα αλληλεγγύως και εις ολόκληρον και όχι έχοντάς την απισχνάνει ή δαπανήσει ως άσωτοι υιοί, αλλά επαυξήσει. 

    v. Η παντός είδους προδοσία και η προσωπική υποτέλεια για ατομικό όφελος και ως εκ τούτου η δουλεία τού Άλλου δεν πρέπει να επιφέρει την εν καιρώ αντεκδίκηση, διότι αμφότεροι θα ζημιωθούν και ο ωφελούμενος θα είναι ένας τρίτος.

     vi. Οι ενδογενείς και εξωγενείς “αρρυθμίες” ή “επιδιώξεις” που λειτούργησαν αυτοτελώς ή/και συνδυαστικά κατά την προσπάθεια αναγέννησης του ελληνικού κράτους δεν πρέπει να αποτελούν διαρκές πρόσταγμα προς αιτιολόγηση της παρανομίας και της παραβατικότητας, αλλά να είναι μηνύματα για επιφυλακή και σώφρονα λογισμό.

    vii. Εάν  δεν γνωρίζουμε από την εμπειρία τού παρελθόντος τι βλάπτει και τι ωφελεί, τι, σε ποιον και γιατί το οφείλουμε, δεν φερόμαστε απλώς εγωιστικά  ̶ ως εάν να προερχόμαστε από παρθενογένεση ̶ , αλλά προδίδουμε και αυτούς από τους οποίους προερχόμαστε. Και μάλιστα η στάση αυτή αποτελεί εσχάτη προδοσία, αφού το δέντρο, που αυτοί έχουν ποτίσει με το αίμα τους και του οποίου τους καρπούς δεν απήλαυσαν οι ίδιοι αλλά οι επερχόμενοι, είτε αφήνεται απότιστο, ξεραίνεται και καταπίπτει [δρυός πεσούσης…] είτε κόπτεται για να πωληθεί για καυσόξυλα και έτσι το αύριο να βρει την έρημη γη που άφησε το σημερινό χθες.

     viii. Το νέο μήνυμα ότι μία είναι η αξία, δηλαδή το υλικό κέρδος, είναι ένας “άγγελος κακών” σχεδόν για όλους. Διότι η μακροοικονομία χρησιμοποιεί ως  παγκοσμιοποιημένη στόχευσή της την “τεχνική” τής μεν ομογενοποίησης των προϊόντων και στην ομογενοποίηση του πληθυσμού τής γης  τής δε μεταλλαγής τους και στην μεταλλαγή των αξιών.

    ix.  Ούτως εχόντων των πραγμάτων οδηγούμεθα σε εθελούσια δουλεία και έτσι παραιτούμεθα από το συνυπεύθυνο της απομάκρυνσης του ανθρώπου από διαχρονικά ιδεώδη, όπως αυτό της θυσίας τού ανθρώπου για τον άνθρωπο σύμφωνα με το πρότυπο της θυσίας τού Θεανθρώπου και το διαχρονικό μήνυμα της λειτουργικής “συναντίληψης” και όχι της χωροταξικής ΄΄συμπερίληψης΄΄.

ΙΙΙ.        200 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Δύο αι. μετά την επανάσταση του 1821 τι δεν έχει αλλάξει, τι δεν έχει μεταβληθεί από τότε μέχρι σήμερα μέσα στην διαχρονική αυτή πορεία της Ελλάδας; Πώς διαμορφώνοντα τα πράγματα μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον; 

Ασφαλώς,  βρισκόμαστε ενώπιον μιας νέας τάξης πραγμάτων γενικώς. Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον που ο άνθρωπος δημιουργεί, καινοτομεί, αναπλάθει,  καταστρέφει, αποδομεί, επιτίθεται, αφαιρεί από τον άλλο, φονεύει, βιάζει και εκβιάζει  τρέχοντας πάντοτε με ασύλληπτες και προοδευτικά αυξανόμενες ταχύτητες. Τα πρόσωπα που εκφράζουν, αντιπροσωπεύουν ή εκπροσωπούν την αντίδραση ή την άρνηση απέναντι στην προσπάθεια του Άλλου για να ζήσει ή να επιβιώσει  ̶ όταν μάλιστα ο άλλος είναι πολύ μικρός ως προς ένα πλήθος χαρακτηριστικών που συγκεντρώνει, ώστε να χαρακτηρίζεται αδύνατος ή ευάλωτος ̶  δεν είναι άλλα από αυτά που χθες ήθελαν αυτόν τον Άλλο ως δούλο ή δουλοπάροικο και σήμερα ως προγραμματισμένη μηχανή ή ρομπότ για να εργάζεται για το δικό τους συμφέρον και μάλιστα χωρίς οποιαδήποτε προσωπική προσπάθεια.

Αξιότιμες Κυρίες, αξιότιμοι Κύριοι,

Όπως διαμορφώνονται πλέον τα πράγματα, άραγε θα έσφαλλε κανείς εάν σκεπτόταν, ότι η θυσία των προγόνων μας για την απαλλαγή από την δουλεία και την απόκτηση της ελευθερίας, την οποία και οι επόμενες γενιές διέσωσαν και διεύρυναν, όχι μόνο δεν μας συνεγείρει συνολικά, αλλά μπορεί και κάπου στο πίσω μέρος τής κεφαλής μερικών από εμάς (ασφαλώς δεν εννοώ τους καθ’ οιονδήποτε τρόπο παρακολουθούντες την εόρτειο αυτή εκδήλωση) να σκαλίζονται κάποιες παράδοξες σκέψεις, όπως ότι ο αγώνας των προγόνων μας καθυστέρησε τον αποχριστιανισμό και διατήρησε την… ΄προγονολατρεία ̶  προγονοπληξία΄΄. Ας μην ξεχνούμε ότι ακόμη και ο Κ. Παλαμάς, έχει ‘’σκιαγραφηθεί… ως μονότροπα ιδεαλιστής και απολύτως εθνοκεντρικός’’.

Όμως, ό,τι και να επιχειρείται, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι αισθανόμαστε υπερηφάνεια όχι μόνο όταν ακούμε τον Ολυμπιακό Ύμνο στις πρωτεύουσες του κόσμου και τον Εθνικό Ύμνο στις λοιπές αθλητικές εκδηλώσεις, αλλά ακόμη και όταν  διαβάζουμε το ποίημα για  το «Ελληνόπουλο»  της επαναστατικής περιόδου που αγωνίζεται για την ελευθερία τού έθνους του. Πρόκειται για την γνωστή μετάφραση του ποιήματος του Ουγκώ (L’ Enfant), του φιλέλληνα που διακρινόταν  ‘’για την ελευθεροφροσύνη του, τα δημοκρατικά και ανθρωπιστικά του ιδεώδη, την κοινωνική του ευαισθησία”.

Τι θέλεις άτυχο παιδί;  Τι θέλεις να σου δώσω…

Σαν τι μπορούσε τάχα να σου διώξει το μαράζι;

…Τι θες  κι’ απ’  όλα τ’ αγαθά τούτα; 

Πες.  Τ’ άνθος;  Τον καρπό;

-Διαβάτη,  μου κράζει το Ελληνόπουλο με το γαλάζιο μάτι:

Βόλια,  μπαρούτι θέλω.  Να!

Βέβαια σήμερα οι νέοι ζητούν κάτι που δικαιούνται. Ζητούν βοήθεια προς κατάκτηση κοινωνικών αγαθών, όπως η εκπαίδευση και η εργασία. Ζητούν να τους επιτρέψουμε να διαφυλάξουν ό,τι τους προσέφεραν οι θυσίες τού χθες και να μην τους αποπροσανατολίζουμε με διαμετρικά αντίθετες ερμηνευτικές προσεγγίσεις των εννοιών τού κοινωνικώς ΚΑΛΟΥ και ΚΑΚΟΥ και χωρίς διαφορές μεταξύ θεωρίας και πράξης.

Το Διαδίκτυο και το ‘’ευαγγέλιο΄΄ της τηλεόρασης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία με την κατ’ αίσθηση αντίληψη της αληθούς ή της εικονικής πραγματικότητας δημιουργούν την άποψη της γενικά αναμφισβήτητης αλήθειας, θέτουν σε δεύτερη μοίρα το σχολείο,  το οποίο καθημερινώς θα… ΄΄εξελίσσεται΄΄ κατά δυναμικό τρόπο και παράλληλα καθημερινώς θα… εγκαλείται, έως ότου φτάσουμε στο απόλυτο ‘’τηλεσχολείο’’ μιας άλλης κοινωνίας. 

Διότι, το τηλεοπτικό περιβάλλον στο πλαίσιο της πορείας προς την παγκοσμιοποίηση και εν ονόματι της γενικής αρχής για ελεύθερη διακίνηση ιδεών, αγαθών και προσώπων    ̶ που αποτελεί ζητούμενο κάθε λογικού ανθρώπου ̶   μας βομβαρδίζει καθημερινώς και αδιάκοπα τόσο με ό,τι απαξιώνει την έννοια του ανθρώπου όσο και με ό,τι τον αγκυρώνει στην ενστικτώδη υποκειμενικό-ατομοκρατική συμπεριφορά, απαξιώνοντας παράλληλα διαχρονικής ισχύος αξίες και ιδεώδη.

Είναι αναγκαία, λοιπόν,  η επιπρόσθετη διδασκαλία μέσα σε κάθε μορφής περιβάλλον και κυρίως σε όλες τις βαθμίδες τόσο της κατά σύστημα όσο και κάθε άλλης μορφής εκπαίδευσης.  Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ  γνωρίζουν ότι υπάρχουν  μέθοδοι για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Μεταξύ αυτών είναι και η παιγνιώδης μορφή μάθησης, η αξιοποίηση της κατ΄ αίσθηση αντίληψης, η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, η επ’ ευκαιρία διδασκαλία ̶ μάθηση και  η χρήση τεχνολογικών μέσων, χωρίς να παραθεωρείται η ανάγκη συνεργατικής δημιουργίας «Οδηγού Καλών Πρακτικών», ενός οιονεί “θεσμού” που από της εισόδου μας στην Ε.Ε. και εξής χρησιμοποιείται γενικότερα όλο και περισσότερο.

Βέβαια σε κάθε περίπτωση ενημέρωσης είναι απαραίτητο  να παρουσιάζονται όλες οι απόψεις τεκμηριωμένα και όχι με δογματικές από καθέδρας δηλώσεις, όταν μάλιστα αυτές εμφανίζονται από δύο αντιθέτων προσεγγίσεων ή απόψεων πλευρές με επιλεκτική διευκόλυνση της μιας ή της άλλης πλευράς. Διαφορετικά, όπως προ τριετίας έσβησαν τα δύο κεράκια (ένα για κάθε εκατονταετία) στην τούρτα των γενεθλίων της Παλιγγενεσίας, έτσι θα σβήσουν αμετάκλητα  και τα μηνύματα της.

Ίσως η συγκυρία τής κάθε νέας δουλείας (π.χ. της πανδημίας ή της κλιματικής αλλαγής)  να μας αφυπνίσει για να δούμε ότι αυτά που ζούμε σε παγκόσμιο επίπεδο δεν είναι όνειρο αλλά οι νέες μορφές άμεσης ή έμμεσης δουλείας.  Δουλείας, η οποία επιτυγχάνεται με τους πάσης μορφής σύντομους ή πολυετείς πολέμους: θερμούς, ψυχρούς, οικονομικούς, βιολογικούς  κ.ά. (εμπρόθετους ή απρόθετους/τυχαίους). Τα όπλα ποικίλα: από τη μία πλευρά αρχίζοντας με την απλή δια των χειρών ή των ποδών επίθεση, συνεχίζοντας με το βόλι και τελικά φθάνοντας στην διαστημική δράση και από την άλλη  με την αποδόμηση, την μεταλλαγή, την λήθη δια της προοδευτικής απόσβεσης, την μη διαφύλαξη της πνευματικής υγείας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

«Πριν τρία χρόνια συμπληρώθηκαν δύο αιώνες από την επίσημη έναρξη της επανάστασης του 1821. Εν όψει του εορτασμού αυτού η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητας είχε πραγματοποιήσει μια σειρά συνεδρίων (10 τον αριθμό) για την επέτειο αυτή. Στο Ε’ Συνέδριο η τελευταία εισήγηση έκλεισε με τις εξής δύο στροφές από τον Ύμνο στην Ελευθερία τού Δ. Σολωμού:

Μοναχή το δρόμο επήρες,

Εξανάλθες μοναχή

Δεν είν’ εύκολες οι θύρες,

Εάν η χρεία τες κουρταλή.

Απευχόμενος ένα τέτοιο ενδεχόμενο και ευχόμενος την ακύρωση των τελευταίων στίχων στο διηνεκές, θα ήθελα πρώτον να σας ζητήσω και πάλι συγγνώμη γιατί δεν ήταν δυνατόν να είμαι κοντά σας και δεύτερον να διατυπώσω την άποψη ότι το τελευταίο ενδεχόμενο ασφαλώς ποτέ δεν θα προκύψει, εάν η αντιπαλότητα δώσει την θέση της στην  χριστιανική συναντίληψη διαχρονικά, δηλαδή εάν ενστερνισθούμε την άποψη ότι το σήμερα προέρχεται από το χθες και το αύριο θα προέλθει από το σήμερα.

Σας εύχομαι καλή Ανάσταση και χρόνια πολλά.

Σημείωση:

 Η παρούσα ομιλία περιλαμβάνει σταχυολόγηση αποσπασμάτων από τις κάτω παρακάτω αντίστοιχες ομιλίες τού γράφοντος:

α)  Το διαχρονικό μήνυμα τής παλιγγενεσίας.   Ομιλία κατά το εορτασμό τής Εθνικής Επετείου τής 25ης Μαρτίου 1821 στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός (24.3.18) (δείτε εδώ )

β) Δύο μήνες μετά, πριν 200 χρόνια. Ομιλία κατά τον επετειακό εορτασμό τής 25ης Μαρτίου 1821 στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός (24.3.21). (δείτε εδώ ή εδώ)

γ) «Η έννοια του διαχρονικού μηνύματος της χριστιανικής “συν ̶ αντίληψης”. Το σήμερα προέρχεται από το χθες και το αύριο θα προέλθει από το σήμερα». Εισήγηση στο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΤΗΧΗΤΩΝ (4.12.21) (δείτε εδώ ή εδώ)